Applied Design Research in Living Labs

Deze week bezoek ik de Dutch Design Week 2024 (DDW) en het valt me op hoe sterk de focus ligt op het verbeteren van onze samenleving door design. Het is inspirerend om te zien hoe ontwerpers zich richten op het oplossen van maatschappelijke vraagstukken, waarbij innovatie in dienst staat van de gemeenschap.

Er zijn tegenwoordig veel vormen van onderzoek die hieraan bijdragen, denk aan onderzoekend ontwerpen (research through design), actieonderzoek en co-creatie, waarbij gebruikers nauw betrokken worden bij het proces. Een interessante nieuwe benadering in dit veld is de opkomst van Living Labs

¹focussen op gebruikersgerichte innovatie in echte leefomgevingen, plekken waar ideeën samen met eindgebruikers in de praktijk worden getest. Andere vormen zoals Fab Labs²richten zich op prototyping en het maken van producten met digitale fabricagetechnologie en Field Labs³sectorgerichte hubs voor technologische innovatie en het testen van oplossingen in realistische maar controleerbare omstandigheden bieden soortgelijke kansen om ontwerp tot leven te brengen en direct impact te creëren.

In dit kader is het boek Applied Design Research in Living Labs and Other Experimental Learning and Innovation Environments een waardevolle bron. Peter Joore, Anja Overdiek, Wina Smeenk, Koen van Turnhout hebben op basis van praktijkervaringen een serie ‘lessons learned’ en best practices samengesteld. Dit boek, dat ook online te lezen is, biedt praktische inzichten voor iedereen die geïnteresseerd is in design research en de rol die ontwerp kan spelen in maatschappelijke vernieuwing. Als je net als ik geraakt bent door de diversiteit toepassingen van design op de DDW, is dit boek zeker het lezen waard.

De waarde van Living Labs en design research

Living labs zijn in essentie realistische proefomgevingen waar ideeën niet alleen bedacht worden, maar ook direct getest en verfijnd in samenwerking met een diverse groep betrokkenen. Ze creëren een unieke ruimte waarin experiment en innovatie hand in hand gaan, een broedplaats voor nieuwe oplossingen die rechtstreeks worden gevoed door de feedback van degenen voor wie ze bedoeld zijn. Door in deze setting te werken, kunnen ontwerpers en onderzoekers hun ideeën aan de praktijk toetsen, waarbij de focus ligt op echte behoeften in plaats van alleen theoretische mogelijkheden.

Het toepassen van ontwerponderzoek binnen living labs draait vooral om het gebruik van methoden zoals gebruikersgericht en participatief ontwerp. Dit betekent dat de mensen die de oplossingen uiteindelijk zullen gebruiken centraal staan in het hele proces. De betrokkenheid van eindgebruikers zorgt ervoor dat de resultaten niet alleen relevant zijn, maar ook daadwerkelijk impact hebben in het dagelijks leven.

Samenwerking als heilige graal

Een bijzonder aspect van deze aanpak is de sterke nadruk op samenwerking. Ontwerpen en innoveren in een vacuüm is een gemiste kans. Door onderzoekers, ontwerpers, praktijkmensen en eindgebruikers samen te brengen, ontstaan oplossingen die veel dieper geworteld zijn in de werkelijkheid. Deze samenwerking leidt niet alleen tot betere producten en diensten, maar zorgt er ook voor dat de betrokkenen zich verantwoordelijk voelen voor het succes ervan. Living labs bieden een platform waar kennis wordt gedeeld en innovatie wordt gevoed door gezamenlijke verantwoordelijkheid en toewijding.

Praktische toepassingen en maatschappelijke impact

De betekenis ligt in de praktische toepasbaarheid van de gepresenteerde inzichten. Er wordt een duidelijke structuur geboden voor het uitvoeren van ontwerponderzoek in living labs, wat niet alleen inspirerend is, maar ook praktische handvatten biedt voor ontwerpers en onderzoekers die aan de slag willen. De waarde schuilt in de combinatie van theoretische onderbouwing en inspirerende praktijkvoorbeelden. Door casestudies van succesvolle projecten te delen, wordt aangetoond hoe ontwerponderzoek kan bijdragen aan het oplossen van urgente maatschappelijke vraagstukken, zoals duurzaamheid, gezondheidszorg en onderwijs. Door zich te richten op echte problemen en de betrokkenheid van deelnemers te waarborgen, wordt duidelijk dat innovatie niet slechts een zwaarbeladen modewoord is, maar een waardevolle aanpak om de wereld om ons heen daadwerkelijk te verbeteren.

Geleerde lessen

De lessen die naar voren komen zijn duidelijk: samenwerken is essentieel, en gebruikersgerichtheid is de sleutel tot succes. Experimenteren en itereren zijn onmisbare stappen in het proces, en living labs bieden hiervoor de ideale omstandigheden. Succesvol ontwerponderzoek vraagt echter ook om een lange adem; het opzetten en onderhouden van deze labs vergt tijd en toewijding. Daarnaast is ethiek een belangrijk thema: het respecteren van de privacy en het welzijn van de deelnemers moet altijd vooropstaan.

Conclusie

Met Applied Design Research in Living Labs and Other Experimental Learning and Innovation Environments bieden Peter Joore, Anja Overdiek, Wina Smeenk, Koen van Turnhout, en alle andere kennisdelers die aan het woord komen, een waardevolle bron van kennis voor iedereen die manieren zoekt om innovatie en ontwerp te combineren met echte maatschappelijke impact. Ontwerpers en onderzoekers kunnen daadwerkelijk bijdragen aan een duurzamere en innovatievere toekomst. Betekenisvolle verandering draait niet alleen om ideeën, maar vooral om de mensen met een passie voor deze ideeën en hun inzet om ze in de praktijk te brengen.

Bronnen

• Joore, P., Overdiek, A., Smeenk, W., & van Turnhout, K. (Eds.). (2024). Applied Design Research in Living Labs and Other Experimental Learning and Innovation Environments (1st ed.). CRC Press. https://doi.org/10.1201/9781003491484
• Applied Design Research in Living Labs and Other Experimental Learning and Innovation Environments. Peter Joore, Anja Overdiek, Wina Smeenk, Koen van Turnhout. Uitgever: Taylor & Francis.
• Network Applied Design Research