Van vormgever naar verbinder en verkenner

Recent volgde ik een webinar van De Publieke Ontwerppraktijk over onderzoekend ontwerpen. Tijdens de discussies besefte ik hoe anders mijn rol als ontwerper nu is vergeleken met mijn beginjaren. Tegelijkertijd waardeer ik de stevige basis die ik heb gelegd door letterlijk met mijn handen aan de slag te gaan—leren door te maken. Die ervaring geeft me vandaag een unieke kijk op de veranderde wereld waarin ontwerpers opereren.

Als grafisch ontwerper in de jaren ’90 had ik nooit kunnen voorzien hoe radicaal de technologische revolutie onze maatschappij en mijn vakgebied zou veranderen. Van de opkomst van internet tot de doorbraak van kunstmatige intelligentie, elk nieuw tijdperk bracht zowel innovaties als nieuwe scheidslijnen: de groeiende kloof tussen rijk en arm, macht en onmacht. Tussen al deze verschuivingen veranderde ook mijn werk wezenlijk.

Van maker naar strategisch denker

Waar ontwerpers vroeger vooral werden gezien als makers van esthetische objecten, heeft ons vak zich ontwikkeld tot een discipline waarin strategie, empathie en maatschappelijke impact centraal staan. Ooit was ik druk met het ontwerpen van brochures en logo’s; nu richt ik me op het begrijpen van complexe uitdagingen, het verbinden van perspectieven en het verkennen van onzekerheid als creatieve bron.

Deze verschuiving vraagt om meer dan mooie plaatjes. Het vraagt van ontwerpers om:

  • diepgaande maatschappelijke vragen te begrijpen,
  • verschillende stakeholders te verbinden,
  • ontwerp te gebruiken als middel om oplossingen te onderzoeken,
  • en anderen handvatten te bieden om zelf creatief en onderzoekend te werken.

Een hardnekkig beeld doorbreken

Toch blijft het stereotype van de ontwerper als esthetische maker hardnekkig. Veel mensen denken nog steeds direct aan tastbare objecten—van een stoel tot een poster—en zien de strategische kant van ons vak niet. Dit heeft te maken met conformisme en de zichtbaarheid van ons werk: wat je niet ziet, bestaat niet. Om dat beeld te verbreden, moeten we niet alleen nieuwe verhalen vertellen, maar ook laten zien hoe ontwerp structurele veranderingen in gang kan zetten.

De kracht van samenwerking

De maatschappelijke uitdagingen van nu zijn te groot en te complex voor traditionele oplossingen. Het vraagt om samenwerking over grenzen heen, waarbij ontwerpers de rol van verbinder op zich nemen. Niet langer vanuit een top-downmodel, maar door actief te luisteren en samen met anderen nieuwe perspectieven te ontwikkelen.

De nieuwe rol van ontwerpend onderzoek

Ook de overheid begint de waarde van onderzoekend ontwerpen te onderkennen. Staatssecretaris Gunay Uslu benadrukte in 2022 hoe ontwerpers met verbeeldingskracht en empathie maatschappelijke opgaven kunnen adresseren, van de energietransitie tot de wooncrisis. Het is een erkenning van ontwerp als instrument voor innovatie, waarin gebruikersperspectieven centraal staan.

Verbinder en verkenner

De ontwerper van vandaag is niet meer alleen maker, maar een verbinder en verkenner. We begeleiden processen, definiëren problemen opnieuw en ontwikkelen samen met anderen ideeën die de status quo uitdagen. Dit vak is niet alleen veranderd door technologie, maar ook door de behoefte om meer betekenisvolle impact te maken.

Elke dag leer ik opnieuw hoe ontwerp kan bijdragen aan een betere wereld. Het is aan ons om die rol te blijven herdefiniëren en zichtbaar te maken, zodat we samen complexe uitdagingen kunnen omzetten in duurzame oplossingen.

Bronnen